PROGRAM TERAPII LOGOPEDYCZNEJ

DLA GRUPY II

Termin realizacji: XI/2022 – VI/2023

 

Cel ogólny: Kształtowanie prawidłowej wymowy

Główne zadania:

1. Usprawnianie narządów artykulacyjnych.
2. Kształtowanie prawidłowych nawyków oddechowych.
3. Doskonalenie słuchu fonematycznego.
4. Wywołanie prawidłowego brzmienia głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, l, r.
5. Automatyzacja prawidłowej wymowy.
6. Wzbogacenie zasobu słownictwa.

Ewaluacja:      

Okresowe badanie efektów w miesiącach: styczniu, marcu, czerwcu.

Postępowanie logopedyczne:

1. Ćwiczenia wstępne  

Ćwiczenia wstępne usprawniające narządy mowy:

• wargi i policzki,
• język,
• podniebienie miękkie,
• dolnej szczęki. 

Ćwiczenia oddechowe.

Ćwiczenia percepcji słuchowej.

 

II. Praca nad głoską

Głoski: [s], [z], [c], [dz]

 

Etap I

Ćwiczenia narządów mowy przygotowujące do prawidłowej wymowy głosek [s] [z] [c] [dz]

Ćwiczenia języka

1. Liczenie dolnych zębów czubkiem języka po wewnętrznej stronie.
2. Oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni dolnych zębów.
3. Dotykanie czubkiem języka wewnętrznej powierzchni dolnych siekaczy
    z równoczesnym wybrzmiewaniem głoski [e],
4. Zlizywanie czubkiem języka dżemu lub masła czekoladowego z dolnych dziąseł.
5. Energiczne wyrzucanie czubka języka zza dolnych zębów - zabawa Wymiatanie śmieci.

Ponieważ układ masy języka podczas wybrzmiewania głosek syczących jest identyczny, jak przy dmuchaniu prowadzimy szereg ćwiczeń oddechowych, zwracając uwagę na wykonywanie tej czynności na konkretne przedmioty, np. świecę, kartkę papieru. Pozwala to stwierdzić czy strumień powietrza jest prawidłowo kierowany, a także - sprawdzić długość wydechu.

1. Dmuchanie na chorągiewki i wiatraczki.
2. Dmuchanie na płomień świecy w odległości niepozwalającej zdmuchnąć płomyka, lecz wyginać go pod wpływem dmuchania - zabawa „Tańczący płomyczek”.
3. Dmuchanie na papierowe łódki pływające w misce z wodą.
4. Zdmuchiwanie kulki waty kosmetycznej z ręki - zawody „Kto dmuchnie dalej”.
5. Wydmuchiwanie baniek mydlanych.
6. Dmuchanie na papierowe ozdoby zawieszone na nitkach o różnej długości ponad głową ćwiczącego.
7. Dmuchanie na papierowe kulki po wytyczonej trasie narysowanej na podłodze – zabawa „Wyścigi samochodowe”.
8. Przedmuchiwanie piłeczki pingpongowej do osoby siedzącej na przeciwko – zabawa „Mecz piłkarski”.
9. Dmuchanie przez rurkę do wody, aby tworzyły się pęcherzyki powietrza – zabawa „Gotowanie wody”.
10. Nadmuchiwanie balonów, zabawek i piłek z folii.
11. Próby gwizdania.
12. Zdmuchiwanie lekkiego przedmiotu z ręki, np. piórka, kłębka waty, papierowej kulki.
13. Rozdmuchiwanie: chrupek, ryżu, kaszy, pociętej gąbki lub kawałków styropianu.
14. Gra na instrumentach muzycznych: organkach, trąbce, gwizdku.
15. Gra na grzebieniu owiniętym cienką bibułą.
16. Dmuchanie na piórko, aby unosiło się ponad głową osoby ćwiczącej.
17. Rozdmuchiwanie plamki farby wodnej na podkładce z tworzywa sztucznego.

 

Ćwiczenia warg

1. Rozciąganie warg do uśmiechu i wymawianie głoski [i],
2. Naprzemienny uśmiech z pokazywaniem zębów, a następnie zasłanianiem ich wargami.
3. Układanie ust do uśmiechu i powrót do pozycji neutralnej.
4. Wydawanie odgłosów z rozciągniętymi kącikami ust:

• kozy - me, me,
• barana -be, be,
• kurczątka - pi, pi,
• śmiechu - hi, hi.

1. Pokazywanie szerokiego uśmiechu, a następnie ściąganie ust, jak przy głosce [u].

Etap II – wywołania dźwięku

 

Wywoływanie głosek s , z

• wysuwanie języka tak, aby jego czubek znajdował się między zębami
• dmuchanie na wskazujący palec ustawiony przed ustami
• stopniowe cofanie języka i zbliżanie siekaczy dolnych do górnych
• przedłużanie artykulacji spółgłoski f(lub w dla spółgłoski z) ze stopniowym zbliżaniem zębów i rozciąganiem warg

Wywoływanie głosek c , dz

• wymawianie spółgłoski t z systematycznym przedłużaniem dźwięku (lub d dla wywołania głoski dz)
• jednoczesne cofanie kącików warg

Uzyskanie spółgłosek dźwięcznych z i dz odbywa się w podobny sposób, bowiem spółgłoski te ulegają takim samym zniekształceniom jak spółgłoski s i c.

W przypadku ubezdźwięczniania s i dz stosujemy ćwiczenia typowe dla mowy bezdźwięcznej.

 

Etap III – Utrwalania dźwięku

Utrwalenie zaburzonych głosek odbywa się według schematu:

1. Utrwalenie wywołanej głoski:

• Utrwalenie głoski w izolacji
• Utrwalenie głoski w sylabach

1. Połączenie wszystkich wywołanych głosek (nagłos) z samogłoskami otwartymi
2. Utrwalenie głosek w wygłosie
3. Utrwalenie głosek w śródgłosie
4. Utrwalenie głosek w logotomach
5. Utrwalenie głosek w wyrazach wyjściowych

Etap IV - Automatyzacja głosek

1. Powtarzanie wyrazów z wywołanymi głoskami w nagłosie, w wygłosie
   i w śródgłosie
2. Utrwalenie w zdaniach
3. Teksty drukowane i wierszyki
4. Mowa spontaniczna
5. Opowiadanie treści historyjek obrazkowych

Głoski: [sz] [ż [cz] [dż]

Etap I

Ćwiczenia narządów mowy, przygotowujące do prawidłowej wymowy głosek [sz] [ż] [cz] [dż].

 

Ćwiczenia języka

1. Wysuwanie szerokiego języka na zewnątrz jamy ustnej.
2. Żucie brzegów języka zębami trzonowymi, w celu rozciągania całej jego powierzchni.
3. Klaskanie językiem - naśladowanie odgłosu konia uderzającego kopytami o bruk.
4. Dotykanie czubkiem języka górnych zębów po stronie wewnętrznej, podczas szerokiego otwierania jamy ustnej - zabawa „Liczenie ząbków”.
5. Oblizywanie językiem górnych zębów po wewnętrznej stronie przy zamkniętych, a następnie otwartych ustach - naśladowanie mycia zębów językiem.
6. Przytrzymanie przez kilka sekund czubka języka na podniebieniu przy szeroko otwartych ustach - zabawa „Zaczarowany język”.
7. Cofanie języka w głąb jamy ustnej, zaczynając od górnych zębów,
   a kończąc na podniebieniu miękkim - zabawa „Krasnoludek zagląda do gardła”.
8. Zlizywanie czubkiem języka z podniebienia, np. kawałka rozmiękczonej czekolady lub gumy rozpuszczalnej.
9. Ssanie czubkiem języka na podniebieniu małego pudrowego cukierka, musującej witaminy C, opłatka lub naśladowanie ssania pożywienia.
10. Wydmuchiwanie powietrza przez język zwinięty w tzw. rynienkę boki języka przylegają do górnych dziąseł. Zjedzenie wcześniej miętowego cukierka sprzyja intensywniejszemu odczuciu przepływu powietrza przez środek języka.

 

Ćwiczenia warg

1. Naśladowanie mlaskania.
2. Śpiewanie znanych melodii na sylabach: la, lo, le, lu, ly.
3. Cmokanie ustami naśladowanie posyłania całusków.
4. Wysuwanie zaokrąglonych warg do przodu w kształcie ryjka świnki.
5. Wydawanie odgłosów:

krowy - mu, mu,

kukułki - kuku, kuku,

sowy - hu, hu,

psa - hau, hau,

rybki - plum, plum,

pukania - puku, puku,

uderzania - buch, buch,

chodzenia - tupu, tupu.

1. Wysuwanie warg do przodu, a następnie naprzemienne ich otwieranie
   i zamykanie - naśladowanie pyszczka rybki.
2. Układanie warg w kształcie ryjka, a następnie ich rozsuwanie do uśmiechu.
3. Przytrzymywanie wargami wkładki przedsionkowej zwanej też smoczkiem ortodontycznym podczas prób wyciągania go z ust.
4. Gra na trąbce z szerokim ustnikiem, flecie, harmonijce ustnej.

Etap II – wywołania dźwięku

 

Wywołanie głosek sz, ż

• unoszenie szerokiego języka za górne siekacze w okolice wałka dziąsłowego (bez dotykania)
• układanie „ryjka”
• dmuchanie na czubek szerokiego, uniesionego języka przy jednoczesnym ułożeniu warg w „ryjek” – imitowanie szumu drzew (przy spółgłosce sz) lub wichru (przy spółgłosce ż)

Wywoływanie głosek cz, dż

• zaokrąglanie i wysuwanie do przodu warg
• artykułowanie nieco przedłużonej przydziąsłowej spółgłoski t – imitowanie dźwięku jadącej lokomotywy (przy spółgłosce cz) lub uruchamianego samochodu (przy spółgłosce dż)

W przypadku ubezdźwięczniania spółgłosek ż i dż stosujemy ćwiczenia typowe dla mowy bezdźwięcznej.

 

Etap IV – utrwalania dźwięku

Utrwalenie zaburzonych głosek odbywa się według schematu:

1. Utrwalenie wywołanej głoski

• Utrwalenie głoski w izolacji
• Utrwalenie głoski w sylabach

1. Połączenie wszystkich wywołanych głosek (nagłos) z samogłoskami otwartymi
2. Utrwalenie głosek w wygłosie
3. Utrwalenie głosek w śródgłosie
4. Utrwalenie głosek w logotomach (kszta, psła, czło…)
5. Utrwalenie głosek w wyrazach wyjściowych

Etap V - Automatyzacja głosek

1. Powtarzanie wyrazów z wywołanymi głoskami w nagłosie, w wygłosie i w śródgłosie

1. Utrwalenie w zdaniach
2. Teksty drukowane i wierszyki
3. Mowa spontaniczna
4. Opowiadanie treści historyjek obrazkowych

Etap VI – ćwiczenia kinestezji artykulacyjnej

Ćwiczenie kinestezji artykulacyjnej powinny pojawić się na końcu każdej terapii poprawnej wymowy. Jest to grupa ćwiczeń polegająca na wielokrotnym powtórzeniu danej artykulacji w celu wykształcenia czucia właściwego ułożenia narządów artykulacyjnych. Ćwiczenia te prowadzone są w celu automatyzacji
i różnicowania pod względem ułożenia narządów artykulacyjnych w przypadku głosek opozycyjnych (sz-s, sz-ś, ż-z, ż-ź ...). Są to ćwiczenia autokontroli słuchowej. Ćwiczenia te są zalecane szczególnie w przypadku wad wymowy polegających na substytucji głosek. Ćwiczenia rozpoczynamy od wyrazów, przechodząc stopniowo do zdań.

Przykłady ćwiczeń z głoską sz

wyrazy: szelest, szosa, sztruksy, suszarka, listonosz, oszust, staruszek, Staszek, skrzydło, skrzyp

zdania: Strapiony Staszek szedł szosą w starych sztruksach. Sergiusz szarpał szympansa podczas strasznego snu.

Przykłady ćwiczeń z głoską ż

wyrazy: żelazko, żywica, strażak, zboże, nosorożec, lekceważyć, żałosny

zdania: W ZOO Jerzyk widział jeżozwierza i nosorożca. Zatrwożona Żaneta żałowała za grzechy.

Przykłady ćwiczeń z głoską cz

wyrazy: czarownica, czasopismo, znaczek, zrozpaczony, smycz, dziurkacz

zdania: Czeską czekoladą częstowano Czesława. W czwartek kupiłam spinacz i znaczki.

Przykłady ćwiczeń z głoską dż

wyrazy: dżokej, dżdżysty, drożdże, dżinsy

zdania: Dżokej w dżinsach zjeżdżał na zjeżdżalni. Dżek w dżungli jadł drożdżówkę.

 

Głoska [l]

Etap I

Ćwiczenia narządów mowy przygotowujące do wywołania głoski [l]

1. Oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni górnych zębów - zabawa Mycie zębów.
2. Dotykanie czubkiem języka górnych dziąseł, a następnie energiczne opuszczenie języka
   w dół - zabawa Idzie koń.
3. Uderzenie całą powierzchnią języka o podniebienie, czyli naśladowanie mlaskania.
4. Zlizywanie całą powierzchnią języka kawałka gumy rozpuszczalnej lub czekolady przyklejonej do podniebienia.
5. Ssanie językiem pudrowego cukierka przyklejonego do podniebienia.
6. Szybkie wyrzucanie zwiniętego języka z jamy ustnej na zewnątrz.
7. Podczas szerokiego otwierania jamy ustnej, dotykanie wewnętrznej powierzchni górnych zębów - zabawa Liczenie zębów.
8. Przytrzymywanie szerokiego języka kilka sekund na podniebieniu, przy szeroko otwarty ustach.

Etap II – wywołania dźwięku

1. sposób: metoda wizualizacji wg J. Szumskiej
2. sposób: aby uzyskać głoskę l, podbijamy lekko podbródek zewnętrzną stroną dłoni podczas artykulacji głoski a.

Etap III – utrwalania dźwięku

Utrwalenie zaburzonych głosek odbywa się według schematu:

1. Utrwalenie wywołanej głoski:

• Utrwalenie głoski w izolacji
• Utrwalenie głoski w sylabach

1. Połączenie wszystkich wywołanych głosek (nagłos) z samogłoskami otwartymi
2. Utrwalenie głosek w wygłosie
3. Utrwalenie głosek w śródgłosie
4. Utrwalenie głosek w logotomach.
5. Utrwalenie głosek w wyrazach wyjściowych

Etap IV - Automatyzacja głosek

1. Powtarzanie wyrazów z wywołanymi głoskami w nagłosie, w wygłosie
   i w śródgłosie
2. Utrwalenie w zdaniach
3. Teksty drukowane i wierszyki
4. Mowa spontaniczna
5. Opowiadanie treści historyjek obrazkowych

Głoska [r]

Etap I

Ćwiczenia narządów mowy przygotowujące do wywołania głoski [r]:

Ćwiczenia języka

1. Nagryzanie brzegów języka zębami, czyli masowanie i rozciąganie języka.
2. Wysunięcie przedniej części języka między zęby i delikatne żucie go, tzn. masaż języka.
3. Przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby, tj. masowanie języka.
4. Wysuwanie szerokiego języka z ust - zabawa „Pokaż łopatę”.
5. Odklejanie językiem chrupek kukurydzianych lub opłatka z podniebienia.
6. Klaskanie czubkiem języka o podniebienie twarde, od najwolniejszych uderzeń po najszybsze - zabawa „Jedzie konik”.
7. Wielokrotne odrywanie języka przyklejonego całą powierzchnią - do podniebienia - zabawa w mlaskanie.
8. Zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego przyklejonego kawałka czekolady, kropli miodu, odrobiny dżemu lub opłatka.
9. Naśladowanie lub ssanie prawdziwego cukierka czubkiem języka.
10. Przytrzymanie paska papieru wargami, a następnie zdmuchiwanie
    go z ust.
11. Szybkie wypowiadanie głoski [l].
12. Szybkie i kilkukrotne wybrzmiewanie ly z językiem uderzającym o górną wargę.
13. Energiczne, wielokrotne wybrzmiewanie:

te, te, te,

ty, ty, ty,

de, de, de,

dy, dy, dy.

1. Naśladowanie różnych odgłosów:

• rybki - plum, plum,
• indyka - gul, gul,
• bociana - kle, kle,
• chodaków - klap, klap,
• mycia - chlapu, chlapu,
• jazdy konnej – patataj.

1. Śpiewanie różnych melodii na sylabach:

• la, la, la,
• lo, lo, lo,
• le, le, le,
• lu, lu, lu,
• ly, ly, ly.

1. Coraz szybsze wypowiadanie zbitki sylabowej la lo lu le.
2. Szybkie kilkukrotne powtarzanie:

nalapatada,

nolopotodo,

nelepetede,

nuluputudu,

nylypytydy.

1. Coraz szybsze i wielokrotne wypowiadanie zbitki bd.
2. Powtarzanie ze stopniowym przyspieszaniem:

bda, bdo, bde, bdu, bdy,

pta, pto, pte, ptu, pty,

bda – pta,

bdo – pto,

bde – pte,

bdu – ptu,

bdy – pty.

1. Przyspieszone wielokrotne wybrzmiewanie:

tedamwa,

tat tedat,

ente dente,

lelum polelum,

ble, bla,

tla, tlo, tlu.

1. Podczas szerokiego otwierania jamy ustnej, unoszenie czubka języka do podniebienia a następnie szybkie i wielokrotne wymawianie przytępionych głosek: [t] [d] oraz zbitek spółgłoskowych td, tdn, a także zbitek sylabowych:

teda – teda,

tede – tede,

tedo – tedo,

tedu – tedu,

tedy – tedy.

1. Recytacja rymowanki z [t] dziąsłowym

Kto tutaj tak tupie?

To tato tutaj tak tupie.

Ach, tato tutaj tak tupie!

1. Unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego, wymawianie przedłużonego [d] z równoczesnymi energicznymi, poziomymi ruchami palcem po wewnętrznej powierzchni języka lub po wędzidełku podjęzyczkowym.
2. Uniesienie języka do wałka dziąsłowego, a następnie mocne dmuchnięcie na czubek języka, aż do pojawienia się tr.
3. Ułożenie wąskiego paska papieru na języku lub pod nim, a następnie wypowiadanie głoski [t]. Papier powinien się unosić, a zamiast [t] powinno pojawić się trrr.
4. Mocne akcentowanie [t] podczas wybrzmiewania zbitek tll, tll, tll, trl najpierw szeptem,a potem głośno.
5. Powtarzanie szeptem, a następnie głośno:

la, la, la, trla,

lo, lo, lo, trlo,

lu, lu, lu, trlu,

le, le, le, trle,

ly, ly, ly, trly,

li, li, li, trli.

1. Szeptem i głośno wypowiadanie trla, trlo, trle, trlu, trly.
2. Próby naśladowania odgłosów, zaczynając od szeptu:

• śpiewu ptaków - tri li li,
• gry na trąbce - tra ta ta, tru tu tu, tre te te,
• zepsutego zamka karabinu - tr tr tr, dr dr dr,
• warczenia psa - wrr, wrr, wrr,
• ruszającego traktora - tur tur tur, tyr tyr tyr, pyr pyr pyr,
• ćwierkania wróbli - ćwir, ćwir,
• zatrzymywania konia - pr, pr,
• chrapania - chr, chr, chr,
• dzwoniącego tramwaju - dryń, dryń,
• chrupania - chrup, chrup,
• szorowania - szuru, szuru,
• zapalania światła – pstryk,
• łamania gałęzi – trach.

1. Częste żucie gumy do momentu utraty przez nią smaku.

Ćwiczenia warg

 

1.  Naśladowanie odgłosów z otoczenia:

• samopoczucia w czasie zimna - brr, brr,
• ruszającego motocykla - brum, brum,
• parskania konia - prr, prr.

2.  Energiczne pionowe poruszanie warg bokiem palca.

3.  Parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi.

4.  Pionowe ruchy palcami po wargach, naśladujące grę na gitarze lub harfie. 

 

Etap II - wywołanie głoski r

1. Ułożenie języka w pozycji l i wypowiadanie lala lala… alalalal… tatatata… patataj… hopla… bla-ble…
2. Użycie szpatułki lub palca w celu wywołania drżenia na bazie głoski l
3. Dalsze wywoływanie drżenia na bazie trrr… trrr… trrra… drrr… durra…
4. Wprowadzenie ze wspomaganiem palca trawa, droga.

Etap III – utrwalenie dźwięku

1. Utrwalenie głosek w logotomach (kszta, psła, czło…)
2. Utrwalenie głosek w wyrazach wyjściowych

Etap IV - Automatyzacja głosek

1. Powtarzanie wyrazów z wywołanymi głoskami w nagłosie, w wygłosie i w śródgłosie

1. Utrwalenie w związkach wyrazowych
2. Utrwalenie w zdaniach
3. Teksty drukowane i wierszyki
4. Mowa spontaniczna
5. Opowiadanie treści historyjek obrazkowych

Etap V – ćwiczenia kinestezji artykulacyjnej:

Przykłady r – l : la – ra , lama – rama,

Przykłady: r – j: ra – ja, raki – jaki.

 

 

Opracowała: mgr Elżbieta Skórzewska