PROGRAM TERAPII LOGOPEDYCZNEJ

DLA GRUPY VII

Termin realizacji: XI/2022 – VI/2023

 

Cel ogólny: Kształtowanie prawidłowej wymowy

Główne zadania:

1. Usprawnianie narządów artykulacyjnych.
2. Kształtowanie prawidłowych nawyków oddechowych.
3. Doskonalenie słuchu fonematycznego.
4. Wywołanie prawidłowego brzmienia głosek: sz, ż, cz, dż, s, z, c, dz.
5. Automatyzacja prawidłowej wymowy.
6. Wzbogacenie zasobu słownictwa.

Ewaluacja:      

Okresowe badanie efektów w miesiącach: styczniu, marcu, czerwcu.

 

Postępowanie logopedyczne:

I. Ćwiczenia wstępne

1.Ćwiczenia wstępne usprawniające narządy mowy:

• wargi i policzki,
• język,
• podniebienie miękkie,
• dolnej szczęki. 

2. Ćwiczenia oddechowe.

3. Ćwiczenia percepcji słuchowej.

II. Praca nad głoską

Głoski: [sz] [ż [cz] [dż]

Etap I

Ćwiczenia narządów mowy, przygotowujące do prawidłowej wymowy głosek [sz] [ż] [cz] [dż].

Ćwiczenia języka

1. Wysuwanie szerokiego języka na zewnątrz jamy ustnej.
2.   Żucie brzegów języka zębami trzonowymi, w celu rozciągania całej jego powierzchni.

1. Klaskanie językiem - naśladowanie odgłosu konia uderzającego kopytami o bruk.
2.  Dotykanie czubkiem języka górnych zębów po stronie wewnętrznej, podczas szerokiego otwierania jamy ustnej - zabawa „Liczenie ząbków”.
3. Oblizywanie językiem górnych zębów po wewnętrznej stronie przy zamkniętych, a następnie otwartych ustach - naśladowanie mycia zębów językiem.
4. Przytrzymanie przez kilka sekund czubka języka na podniebieniu przy szeroko otwartych ustach - zabawa „Zaczarowany język”.
5. Cofanie języka w głąb jamy ustnej, zaczynając od górnych zębów,
   a kończąc na podniebieniu miękkim - zabawa „Krasnoludek zagląda do gardła”.
6. Zlizywanie czubkiem języka z podniebienia, np. kawałka rozmiękczonej czekolady lub gumy rozpuszczalnej.
7. Ssanie czubkiem języka na podniebieniu małego pudrowego cukierka, musującej witaminy C, opłatka lub naśladowanie ssania pożywienia.
8. Wydmuchiwanie powietrza przez język zwinięty w tzw. rynienkę boki języka przylegają do górnych dziąseł. Zjedzenie wcześniej miętowego cukierka sprzyja intensywniejszemu odczuciu przepływu powietrza przez środek języka.

Ćwiczenia warg

1. Naśladowanie mlaskania.
2. Śpiewanie znanych melodii na sylabach: la, lo, le, lu, ly.
3. Cmokanie ustami naśladowanie posyłania całusków.
4. Wysuwanie zaokrąglonych warg do przodu w kształcie ryjka świnki.
5. Wydawanie odgłosów:

krowy - mu, mu,

kukułki - kuku, kuku,

sowy - hu, hu,

psa - hau, hau,

rybki - plum, plum,

pukania - puku, puku,

uderzania - buch, buch,

chodzenia - tupu, tupu.

1. Wysuwanie warg do przodu, a następnie naprzemienne ich otwieranie
   i zamykanie - naśladowanie pyszczka rybki.
2. Układanie warg w kształcie ryjka, a następnie ich rozsuwanie do uśmiechu.
3. Przytrzymywanie wargami wkładki przedsionkowej zwanej też smoczkiem ortodontycznym podczas prób wyciągania go z ust.
4. Gra na trąbce z szerokim ustnikiem, flecie, harmonijce ustnej.

 

Etap II – Wywołania dźwięku

Wywołanie głosek sz, ż

• unoszenie szerokiego języka za górne siekacze w okolice wałka dziąsłowego (bez dotykania)
• układanie „ryjka”
• dmuchanie na czubek szerokiego, uniesionego języka przy jednoczesnym ułożeniu warg w „ryjek” – imitowanie szumu drzew (przy spółgłosce sz) lub wichru (przy spółgłosce ż)

Wywoływanie głosek cz, dż

• zaokrąglanie i wysuwanie do przodu warg
• artykułowanie nieco przedłużonej przydziąsłowej spółgłoski t – imitowanie dźwięku jadącej lokomotywy (przy spółgłoscelub uruchamianego samochodu (przy spółgłosce dż)

W przypadku ubezdźwięczniania spółgłosek ż i dż stosujemy ćwiczenia typowe dla mowy bezdźwięcznej.

Etap III – Utrwalania dźwięku

Utrwalenie zaburzonych głosek odbywa się  według schematu:

1. Utrwalenie wywołanej głoski

• Utrwalenie głoski w izolacji
• Utrwalenie głoski w sylabach

1. Połączenie wszystkich wywołanych głosek (nagłos) z samogłoskami otwartymi
2. Utrwalenie głosek w wygłosie
3. Utrwalenie głosek w śródgłosie
4. Utrwalenie głosek w logotomach (kszta, psła, czło…)
5. Utrwalenie głosek w wyrazach wyjściowych

Etap IV - Automatyzacja głosek

1. Powtarzanie wyrazów z wywołanymi głoskami w nagłosie, w wygłosie

i w śródgłosie

1. Utrwalenie w zdaniach
2. Teksty drukowane i wierszyki
3. Mowa spontaniczna
4. Opowiadanie treści historyjek obrazkowych

Głoski: [s], [z], [c], [dz]

Etap I

Ćwiczenia narządów mowy przygotowujące do prawidłowej wymowy głosek [s] [z] [c] [dz]

Ćwiczenia języka

1. Liczenie dolnych zębów czubkiem języka po wewnętrznej stronie.
2. Oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni dolnych zębów.
3. Dotykanie czubkiem języka wewnętrznej powierzchni dolnych siekaczy
    z równoczesnym wybrzmiewaniem głoski [e],
4. Zlizywanie czubkiem języka dżemu lub masła czekoladowego z dolnych dziąseł.
5. Energiczne wyrzucanie czubka języka zza dolnych zębów - zabawa Wymiatanie śmieci.

Ponieważ układ masy języka podczas wybrzmiewania głosek syczących jest identyczny, jak przy dmuchaniu prowadzimy szereg ćwiczeń oddechowych, zwracając uwagę na wykonywanie tej czynności na konkretne przedmioty, np. świecę, kartkę papieru. Pozwala to stwierdzić czy strumień powietrza jest prawidłowo kierowany, a także - sprawdzić długość wydechu.

1. Dmuchanie na chorągiewki i wiatraczki.
2. Dmuchanie na płomień świecy w odległości niepozwalającej zdmuchnąć płomyka, lecz wyginać go pod wpływem dmuchania – zabawa „Tańczący płomyczek”.
3. Dmuchanie na papierowe łódki pływające w misce z wodą.
4. Zdmuchiwanie kulki waty kosmetycznej z ręki - zawody „Kto dmuchnie dalej”.
5. Wydmuchiwanie baniek mydlanych.
6. Dmuchanie na papierowe ozdoby zawieszone na nitkach o różnej długości ponad głową ćwiczącego.
7. Dmuchanie na papierowe kulki po wytyczonej trasie narysowanej na podłodze – zabawa „Wyścigi samochodowe”.
8. Przedmuchiwanie piłeczki pingpongowej do osoby siedzącej na przeciwko – zabawa „Mecz piłkarski”.
9. Dmuchanie przez rurkę do wody, aby tworzyły się pęcherzyki powietrza – zabawa „Gotowanie wody”.
10. Nadmuchiwanie balonów, zabawek i piłek z folii.
11. Próby gwizdania.
12. Zdmuchiwanie lekkiego przedmiotu z ręki, np. piórka, kłębka waty, papierowej kulki.
13. Rozdmuchiwanie: chrupek, ryżu, kaszy, pociętej gąbki lub kawałków styropianu.
14. Gra na instrumentach muzycznych: organkach, trąbce, gwizdku.
15. Gra na grzebieniu owiniętym cienką bibułą.
16. Dmuchanie na piórko, aby unosiło się ponad głową osoby ćwiczącej.
17. Rozdmuchiwanie plamki farby wodnej na podkładce z tworzywa sztucznego.

Ćwiczenia warg

1. Rozciąganie warg do uśmiechu i wymawianie głoski [i],
2. Naprzemienny uśmiech z pokazywaniem zębów, a następnie zasłanianiem ich wargami.
3. Układanie ust do uśmiechu i powrót do pozycji neutralnej.
4. Wydawanie odgłosów z rozciągniętymi kącikami ust:

        - kozy - me, me,

- barana - be, be,

- kurczątka - pi, pi,

- śmiechu - hi, hi.

1. Pokazywanie szerokiego uśmiechu, a następnie ściąganie ust, jak przy głosce [u].

Etap II – wywołania dźwięku

 

Wywoływanie głosek s , z

• wysuwanie języka tak, aby jego czubek znajdował się między zębami
• dmuchanie na wskazujący palec ustawiony przed ustami
• stopniowe cofanie języka i zbliżanie siekaczy dolnych do górnych
• przedłużanie artykulacji spółgłoski f (lub w dla spółgłoski z) ze stopniowym zbliżaniem zębów i rozciąganiem warg

Wywoływanie głosek c , dz

• wymawianie spółgłoski t z systematycznym przedłużaniem dźwięku (lub d dla wywołania głoski dz)
• jednoczesne cofanie kącików warg

Uzyskanie spółgłosek dźwięcznych z i dz odbywa się w podobny sposób, bowiem spółgłoski te ulegają takim samym zniekształceniom jak spółgłoski
si c.

W przypadku ubezdźwięczniania s i dz stosujemy ćwiczenia typowe dla mowy bezdźwięcznej.

 

Etap III – Utrwalania dźwięku

Utrwalenie zaburzonych głosek odbywa się  według schematu:

1. Utrwalenie wywołanej głoski:

• Utrwalenie głoski w izolacji
• Utrwalenie głoski w sylabach

1. Połączenie wszystkich wywołanych głosek (nagłos) z samogłoskami otwartymi
2. Utrwalenie głosek w wygłosie
3. Utrwalenie głosek w śródgłosie
4. Utrwalenie głosek w logotomach
5. Utrwalenie głosek w wyrazach wyjściowych

Etap IV - Automatyzacja głosek

1. Powtarzanie wyrazów z wywołanymi głoskami w nagłosie, w wygłosie
   i w śródgłosie
2. Utrwalenie w zdaniach
3. Teksty drukowane i wierszyki
4. Mowa spontaniczna
5. Opowiadanie treści historyjek obrazkowych

Etap V – Ćwiczenia kinestezji artykulacyjnej

Ćwiczenie kinestezji artykulacyjnej powinny pojawić się na końcu każdej terapii poprawnej wymowy. Jest to grupa ćwiczeń polegająca na wielokrotnym powtórzeniu danej artykulacji w celu wykształcenia czucia właściwego ułożenia narządów artykulacyjnych. Ćwiczenia te prowadzone są w celu automatyzacji
i różnicowania pod względem ułożenia narządów artykulacyjnych w przypadku głosek opozycyjnych (sz-s, sz-ś, ż-z, ż-ź ...). Są to ćwiczenia autokontroli słuchowej. Ćwiczenia te są zalecane szczególnie w przypadku wad wymowy polegających na substytucji głosek. Ćwiczenia rozpoczynamy od wyrazów, przechodząc stopniowo do zdań.

Przykłady ćwiczeń z głoską sz

wyrazy: szelest, szosa, sztruksy, suszarka, listonosz, oszust, staruszek, Staszek, skrzydło, skrzyp

zdania: Strapiony Staszek szedł szosą w starych sztruksach. Sergiusz szarpał szympansa podczas strasznego snu.

Przykłady ćwiczeń z głoską ż

wyrazy: żelazko, żywica, strażak, zboże, nosorożec, lekceważyć, żałosny

zdania:W ZOO Jerzyk widział jeżozwierza i nosorożca. Zatrwożona Żaneta żałowała za grzechy.

Przykłady ćwiczeń z głoską cz

wyrazy: czarownica, czasopismo, znaczek, zrozpaczony, smycz, dziurkacz

zdania: Czeską czekoladą częstowano Czesława. W czwartek kupiłam spinacz i znaczki.

Przykłady ćwiczeń z głoską dż

wyrazy: dżokej, dżdżysty, drożdże, dżinsy

zdania: Dżokej w dżinsach zjeżdżał na zjeżdżalni. Dżek w dżungli jadł drożdżówkę.

Opracowała:

logopeda mgr Elżbieta Skórzewska