PROGRAM TERAPII LOGOPEDYCZNEJ

DLA GRUPY VIII

 

 

Termin realizacji: X/2019-VI/2020

 

Cel ogólny: kształtowanie prawidłowej wymowy

Główne zadania:

1. Usprawnianie narządów artykulacyjnych.
2. Kształtowanie prawidłowych nawyków oddechowych.
3. Doskonalenie słuch fonematycznego.
4. Wywołanie i/lub utrwalenie prawidłowego brzmienia głosek: l, r. k, g.
5. Automatyzacja prawidłowej wymowy.
6. Wzbogacenie zasobu słownictwa.

Ewaluacja:     

Okresowe badanie efektów w miesiącach: styczniu, marcu, czerwcu.

 

Postępowanie logopedyczne:

 

I. Ćwiczenia wstępne

1.Ćwiczenia wstępne usprawniające narządy mowy:

• wargi i policzki,
• język,
• podniebienie miękkie,
• dolnej szczęki.

2. Ćwiczenia oddechowe.

3. Ćwiczenia percepcji słuchowej.

 

II. Praca nad głoską

 

Głoska [l]

 

Etap I

Ćwiczenia narządów mowy przygotowujące do wywołania głoski [l]

1. Oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni górnych zębów - zabawa Mycie zębów.
2. Dotykanie czubkiem języka górnych dziąseł, a następnie energiczne opuszczenie języka
   w dół - zabawa Idzie koń.
3. Uderzenie całą powierzchnią języka o podniebienie, czyli naśladowanie mlaskania.
4. Zlizywanie całą powierzchnią języka kawałka gumy rozpuszczalnej lub czekolady przyklejonej do podniebienia.
5. Ssanie językiem pudrowego cukierka przyklejonego do podniebienia.
6. Szybkie wyrzucanie zwiniętego języka z jamy ustnej na zewnątrz.
7. Podczas szerokiego otwierania jamy ustnej, dotykanie wewnętrznej powierzchni górnych zębów - zabawa Liczenie zębów.
8. Przytrzymywanie szerokiego języka kilka sekund na podniebieniu, przy szeroko otwarty ustach.

Etap II – wywołania dźwięku

I sposób: metoda wizualizacji wg J. Szumskiej

II sposób: aby uzyskać głoskę l, podbijamy lekko podbródek zewnętrzną stroną

               dłoni podczas artykulacji głoski a.

 

Etap III – utrwalania dźwięku

Utrwalenie zaburzonych głosek odbywa się według schematu:

1. Utrwalenie wywołanej głoski:

• Utrwalenie głoski w izolacji
• Utrwalenie głoski w sylabach

Połączenie wszystkich wywołanych głosek (nagłos) z samogłoskami otwartymi

1. Utrwalenie głosek w wygłosie
2. Utrwalenie głosek w śródgłosie
3. Utrwalenie głosek w logotomach.
4. Utrwalenie głosek w wyrazach wyjściowych

Etap IV - Automatyzacja głosek

1. Powtarzanie wyrazów z wywołanymi głoskami w nagłosie, w wygłosie
   i w śródgłosie
2. Utrwalenie w zdaniach
3. Teksty drukowane i wierszyki
4. Mowa spontaniczna
5. Opowiadanie treści historyjek obrazkowych

Głoska [r]

 

Etap I

Ćwiczenia narządów mowy przygotowujące do wywołania głoski [r]:

 

Ćwiczenia języka

1. Nagryzanie brzegów języka zębami, czyli masowanie i rozciąganie języka.
2. Wysunięcie przedniej części języka między zęby i delikatne żucie go, tzn. masaż języka.
3. Przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby, tj. masowanie języka.
4. Wysuwanie szerokiego języka z ust - zabawa „Pokaż łopatę”.
5. Odklejanie językiem chrupek kukurydzianych lub opłatka z podniebienia.
6. Klaskanie czubkiem języka o podniebienie twarde, od najwolniejszych uderzeń po najszybsze - zabawa „Jedzie konik”.
7. Wielokrotne odrywanie języka przyklejonego całą powierzchnią - do podniebienia - zabawa w mlaskanie.
8. Zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego przyklejonego kawałka czekolady, kropli miodu, odrobiny dżemu lub opłatka.
9. Naśladowanie lub ssanie prawdziwego cukierka czubkiem języka.
10. Przytrzymanie paska papieru wargami, a następnie zdmuchiwanie
    go z ust.
11. Szybkie wypowiadanie głoski [l].
12. Szybkie i kilkukrotne wybrzmiewanie ly z językiem uderzającym o górną wargę.
13. Energiczne, wielokrotne wybrzmiewanie:

te, te, te,

ty, ty, ty,

de, de, de,

dy, dy, dy.

Naśladowanie różnych odgłosów:

• rybki - plum, plum,
• indyka - gul, gul,
• bociana - kle, kle,
• chodaków - klap, klap,
• mycia - chlapu, chlapu,
• jazdy konnej – patataj.

Śpiewanie różnych melodii na sylabach:

• la, la, la,
• lo, lo, lo,
• le, le, le,
• lu, lu, lu,
• ly, ly, ly.

Coraz szybsze wypowiadanie zbitki sylabowej la lo lu le.

Szybkie kilkukrotne powtarzanie:

nalapatada,

nolopotodo,

nelepetede,

nuluputudu,

nylypytydy.

Coraz szybsze i wielokrotne wypowiadanie zbitki bd.

Powtarzanie ze stopniowym przyspieszaniem:

bda, bdo, bde, bdu, bdy,

pta, pto, pte, ptu, pty,

bda – pta,

bdo – pto,

bde – pte,

bdu – ptu,

bdy – pty.

Przyspieszone wielokrotne wybrzmiewanie:

tedamwa,

tat tedat,

ente dente,

lelum polelum,

ble, bla,

tla, tlo, tlu.

Podczas szerokiego otwierania jamy ustnej, unoszenie czubka języka do podniebienia a następnie szybkie i wielokrotne wymawianie przytępionych głosek: [t] [d] oraz zbitek spółgłoskowych td, tdn, a także zbitek sylabowych:

             teda – teda,

            tede – tede,

             tedo – tedo,

                 tedu – tedu,

                 tedy – tedy.

Recytacja rymowanki z [t] dziąsłowym

Kto tutaj tak tupie?

To tato tutaj tak tupie.

Ach, tato tutaj tak tupie!

1. Unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego, wymawianie przedłużonego [d] z równoczesnymi energicznymi, poziomymi ruchami palcem po wewnętrznej powierzchni języka lub po wędzidełku podjęzyczkowym.
2. Uniesienie języka do wałka dziąsłowego, a następnie mocne dmuchnięcie na czubek języka, aż do pojawienia się tr.
3. Ułożenie wąskiego paska papieru na języku lub pod nim, a następnie wypowiadanie głoski [t]. Papier powinien się unosić, a zamiast [t] powinno pojawić się trrr.
4. Mocne akcentowanie [t] podczas wybrzmiewania zbitek tll, tll, tll, trl najpierw szeptem,a potem głośno.
5. Powtarzanie szeptem, a następnie głośno:

         la, la, la, trla,

         lo, lo, lo, trlo,

         lu, lu, lu, trlu,

         !e, le, le, trle,

         ly, ly, ly, trly,

         li, li, li, trli.

1. Szeptem i głośno wypowiadanie trla, trlo, trle, trlu, trly.
2. Próby naśladowania odgłosów, zaczynając od szeptu:

• śpiewu ptaków - tri li li,
• gry na trąbce - tra ta ta, tru tu tu, tre te te,
• zepsutego zamka karabinu - tr tr tr, dr dr dr,
• warczenia psa - wrr, wrr, wrr,
• ruszającego traktora - tur tur tur, tyr tyr tyr, pyr pyr pyr,
• ćwierkania wróbli - ćwir, ćwir,
• zatrzymywania konia - pr, pr,
• chrapania - chr, chr, chr,
• dzwoniącego tramwaju - dryń, dryń,
• chrupania - chrup, chrup,
• szorowania - szuru, szuru,
• zapalania światła – pstryk,
• łamania gałęzi – trach.

1. Częste żucie gumy do momentu utraty przez nią smaku.

 

Ćwiczenia warg

1.  Naśladowanie odgłosów z otoczenia:

• samopoczucia w czasie zimna - brr, brr,
• ruszającego motocykla - brum, brum,
• parskania konia - prr, prr.

2.  Energiczne pionowe poruszanie warg bokiem palca.

3.  Parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi.

4.  Pionowe ruchy palcami po wargach, naśladujące grę na gitarze lub harfie. 

 

Etap II - wywołanie głoski r

1. Ułożenie języka w pozycji l i wypowiadanie lala lala… alalalal… tatatata… patataj… hopla… bla-ble…
2. Użycie szpatułki lub palca w celu wywołania drżenia na bazie głoski l
3. Dalsze wywoływanie drżenia na bazie trrr… trrr… trrra… drrr… durra…
4. Wprowadzenie ze wspomaganiem palca trawa, droga.

Etap III – utrwalenie dźwięku

1. Utrwalenie głosek w sylabach i logotomach po spółgłoskach
2. Utrwalenie głosek w sylabach i logotomach po samogłoskach
3. Utrwalenie głosek w wyrazach wyjściowych

Etap IV - Automatyzacja głosek

Powtarzanie wyrazów z wywołanymi głoskami

1. Utrwalenie w związkach wyrazowych
2. Utrwalenie w zdaniach
3. Teksty drukowane i wierszyki
4. Mowa spontaniczna
5. Opowiadanie treści historyjek obrazkowych

Etap V – ćwiczenia kinestezji artykulacyjnej:

Przykłady r – l : la – ra , lama – rama,

Przykłady: r – j: ra – ja, raki – jaki.

 

Głoski [k] [g]

 

Etap I

Ćwiczenia narządów mowy przygotowujące do wywołania głosek [k], [g]:

1. Opieranie czubka języka o dolne zęby i cofanie go w głąb jamy ustnej, aby nastąpiło uniesienie grzbietu języka do góry - zabawa Koci grzbiet.
2. Picie gęstych napojów przez długą i cienką słomkę.
3. Przysysanie drobnych papierków przez rurkę i przenoszenie ich na plansze.
4. Układanie czubka języka za górnymi zębami i opuszczanie go do dziąseł dolnych podczas szerokiego otwierania jamy ustnej.
5. Naśladowanie ssania cukierka i mlaskania całą powierzchnią języka przy opuszczonej żuchwie.
6. Ziewanie przy szeroko otwartych ustach.
7. Wdychanie powietrza nosem i wydychanie ustami, podczas szerokiego otwierania ust.
8. Przyklejanie całej masy języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach, a następnie energiczne opuszczanie przodu języka w dół.
9. Nawoływania i okrzyki:

• hej, hej
• hop, hop,
• hej ho, hej ho,
• ho ho ho,
• hip hip, hura,
• buch, bach,
• echo, echo.
• imitowanie śmiechu:
• dziadka - he, he,
• taty - ho, ho,
• mamy - ha, ha,
• dziewczynki - hi, hi.
• zabawy w chuchanie na:
• zmarznięte ręce,
• lustro, by zaparowała jego powierzchnia.

 

Etap II - wywołanie głoski [k]

Głoska [k]

 

To głoska zwarta, tylnojęzykowa, bezdźwięczna, twarda, ustna.

 Najpopularniejszą  metodą wywołania głoski [k] jest położenie dziecka na kozetce z odchyloną do tyłu głową lub maksymalne odwiedzenie głowy do tyłu, podczas siedzenia na krześle. Te pozycje pozwalają na bezwładne obsuwanie się całej masy języka w tył i prawidłową realizację [k], dlatego że wymowie głoski towarzyszy uniesienie się tylnej części języka do podniebienia miękkiego. Innym sposobem realizacji głoski jest próba powtarzania prototypowej realizacji podczas szerokiego otwierania ust. Widoczny w ten sposób język może być również przykładem do naśladowania.

Jeśli występują kłopoty z prawidłowym ułożeniem języka, można posłużyć się szpatułką lub palcem, przytrzymując go na dole jamy ustnej podczas wybrzmiewania [t] oraz sylab ta, to, te, tu. Unieruchomienie apexu spowoduje uniesienie się tylnej części języka do góry. (Demel 1994, 79; Styczek 1981, 475; Skrzynecka 1998, 4; Nowak 1995, 50).

W sytuacji, w której żadna z metod powyższych nie skutkuje, ćwiczenia można rozpoczynać od wygłosowego [k], powtarzając kijok, kijuk, by następnie przejść do układów kończących się słowami ze śródgłosem [k], np. kijokula, kijokoła (Skrzynecka 1998, 5).

 

Etap II - wywołanie głoski [g]

Głoska [g]

 

Jest głoską zwartą, tylnojęzykową, bezdźwięczną, twardą, ustną.

Wywołanie głoski [g]

Dokładnie utrwalone ćwiczenia narządów mowy, przygotowujące do wywołania głoski [k], a następnie jej prawidłowej realizacji w różnych układach w zasadzie gwarantują, że głoska [g] powinna pojawić się samoistnie. Mogą jedynie wystąpić problemy z bezdźwięczną jej realizacją, należy wtedy postąpić, jak w przypadku opisanej wcześniej  głoski [ż].

Aby udźwięcznić [g] proponuje się także wybrzmiewanie jej między samogłoskami, np. aga, ago, age, agu itd. (Demel 1994, 87). Można także polecić wymawianie głoski [k] z równoczesnym lekkim uderzaniem w klatkę piersiową dłonią zwiniętą w łódeczkę.

Podczas wybrzmiewania [d] z unieruchomionym czubkiem języka, palcem lub szpatułką uzyskujemy również głoskę [g] (Rodak 1997, 39), wykorzystując metodę przekształceń artykulacyjnych.

 

Etap III – utrwalania dźwięku

Utrwalenie zaburzonych głosek odbywa się według schematu:

1. Utrwalenie wywołanej głoski:

• Utrwalenie głoski w izolacji
• Utrwalenie głoski w sylabach

1. Połączenie wszystkich wywołanych głosek (nagłos) z samogłoskami otwartymi
2. Utrwalenie głosek w wygłosie
3. Utrwalenie głosek w śródgłosie
4. Utrwalenie głosek w logotomach.
5. Utrwalenie głosek w wyrazach wyjściowych

Etap IV - Automatyzacja głosek

1. Powtarzanie wyrazów z wywołanymi głoskami w nagłosie, w wygłosie
   i w śródgłosie
2. Utrwalenie w zdaniach
3. Teksty drukowane i wierszyki
4. Mowa spontaniczna
5. Opowiadanie treści historyjek obrazkowych

 

 

Opracowała: mgr Elżbieta Skórzewska